Hepimiz zaman zaman erteleriz. Bazı işler “sonra yaparım” diyerek bekletilir, bazı kararlar hep ertelenir.
Fakat erteleme davranışı ile sorumluluk almaktan kaçınmak aynı psikolojik kökenden beslenmez. Bu iki kavramı ayırt edebilmek, hem kendi davranışlarımızı anlamamızı hem de hayatımızdaki döngüleri daha net görmemizi sağlar. Bu yazıda erteleme davranışının ne olduğu, sorumluluk almaktan kaçınma ile nasıl ayrıldığı, gündelik hayatta bu iki davranışın nasıl ortaya çıktığı ve bu örüntüleri nasıl kırabileceğimiz ele alınacaktır.
1. Erteleme Davranışı Nedir?
Erteleme, yapılması gereken bir işin veya alınması gereken bir kararın geciktirilmesi fakat aslında kişinin o işi yapmak istemesi halidir. Bu davranış çoğu zaman dikkat dağınıklığı, düşük motivasyon, kaygı, tükenmişlik veya mükemmeliyetçilikle ilişkilidir.
Örneğin;
- İş hayatında: Sunuma başlamadan önce saatlerce sosyal medyada gezinmek, her detayı
mükemmel yapmak isteyip bir türlü başlayamamak.
- Romantik ilişkilerde: Partnerle önemli bir konuşmayı yapmak isteyip kaygı nedeniyle
ertelemek.
- Aile hayatında: Yapılması gereken ufak bir tamiratı sürekli ileri bir tarihe atmak. Erteleyen kişi, genellikle “yapamadığı” için rahatsızlık duyar.
2. Sorumluluktan Kaçınmak Nedir?
Sorumluluk almaktan kaçınma, yapılması gereken bir görev ya da duygusal yükün bilinçli veya yarı bilinçli bir şekilde reddedilmesidir. Burada mesele isteksizlik değil, o sorumluluğun kişide yarattığı baskıyı üstlenmek istememektir.
Örneğin;
· İş hayatında: Bir projeyi hep başkalarının üstlenmesini beklemek.
· Romantik ilişkilerde: Gelecek planlarını konuşmaktan kaçınmak, ilişkiyi tanımlamaya direnç göstermek.
· Aile hayatında: Ev içi yüklerin büyük kısmını partnerine bırakmak.
Kaçınan kişi genellikle “yapmadığı” halde rahattır.
3. Bu Ayrımı Yapabilmek Neden Önemlidir?
Erteleyen kişi çözüm odaklı yaklaşımlarla ilerleyebilirken, sorumluluktan kaçınan kişinin altında çoğu zaman bağlanma korkusu, özgüven problemleri, yük algısı veya öğrenilmiş çaresizlik bulunur.
Kendimize şu soruyu sormak önemlidir:
“Yapmak istediğim halde mi yapamıyorum, yoksa gerçekten yapmak istemediğim için mi
uzak duruyorum?”
Örüntüyü Nasıl Kırabiliriz?
1. Niyetini Netleştir: Bir işi neden yapmadığını kendine dürüstçe sor. Niyet varsa, sorun ertelemeyle ilgilidir. Niyet yoksa, konu sorumluluk algısıyla ilgilidir.
2. Küçük Adımlara Böl: Erteleme davranışının panzehiri küçük ve yönetilebilir adımlardır.
5 dakikalık bir başlangıç bile döngüyü kırar.
3. Mükemmeliyetçiliği Fark Et: “Ya kötü olursa?” kaygısı çoğu ertelemenin temelidir. “Kötü de olsa başlayabilirim.” cümlesi davranışı değiştirir.
4. Duygusal Sorumluluktan Kaçınmayı Fark Et: Kaçındığın şey gerçekten yük mü, yoksa seninle ilgili bir korku mu? Örneğin, ilişkide geleceği konuşmak bir “yük” değil, bir “yakınlık” işaretidir.
5. Alışkanlık Zincirini Gör: Her erteleme, biraz daha ertelemeyi kolaylaştırır. Her sorumluluktan kaçınma, ilişkilerde ve iş yaşamında güvensizlik yaratır.
6. Destek Almayı Normalleştir: Bazı bireylerde yıllardır süren kaçınma örüntüleri vardır. Profesyonel destek, bu döngünün nedenlerini ve nasıl değiştirilebileceğini görünür kılar.
Erteleme davranışı ile sorumluluk almaktan kaçınmayı ayırt etmek, kişinin hem kendisiyle hem de çevresiyle olan ilişkisini dönüştüren güçlü bir farkındalıktır. Hangi alanda yaşıyor olursak olalım, bu ayrımı fark ettiğimiz anda değişim başlar.