Bu yazdıklarımı size CTP’nin İktisatçı Geçinen Vekilleri Anlatmaz !
Dünya Bankası Raporunda Federasyon Kamusal Refah mı, Yapısal Kıyım mı ?
Kıbrıs sorununa dair uluslararası raporlar ve teknik belgeler çoğu zaman tarafsızlık iddiası taşısa da, bu belgelerin dili, vurguları ve önerileri, gerçekte belirli ekonomik ve siyasal eğilimleri açığa vurmaktadır.
Dünya Bankasının 2025 tarihli "Beyond Bottlenecks, Fostering Economic Integration" başlıklı raporu, Kıbrıs Türk ekonomisinin mevcut durumunu ele alırken, özellikle kamu maliyesi ve kamu kesimi büyüklüğü konusunda dikkat çeken öneriler sunmaktadır.
Dolaylı biçimde KKTC’de kamu sektörünün küçültülmesi ve personel harcamalarının azaltılması gerektiğini vurgulamaktadır.
Bu öneriler, ileride kurulabilecek bir FEDERATİF YAPI çerçevesinde KKTC kamu idaresinin yapısal olarak zayıflatılması ihtimalini açıkça gündeme getirmektedir.
2024 Kamu Harcamaları Sürdürülemez Büyüklük mü ?
Dünya Bankası raporuna göre,
2024 yılında KKTC’de kamu harcamalarının GSYH’ye oranı %35,4’e yükselmiştir.
Buna karşın kamu gelirleri yalnızca %26,3’tür.
Mali açık %4,1’e ulaşmış, bu açık, dış hibeler ve Türkiye’den alınan kısa vadeli avanslarla kapatılmıştır.
Bu göstergeler, Banka tarafından fiskal sürdürülebilirlik açısından tehdit olarak tanımlanmaktadır.
Ancak asıl dikkat çekici olan, harcamaların içeriğidir.
DÜNYA BANKASI RAPORUNDA KAMU MAAŞLARI ve EMEKLİ GİDERLERİ YAPISAL YÜK TANIMI NET ŞEKİLDE YER ALIYOR,
DETAYA BAKALIM,
Raporda şu ifadeler yer almaktadır,
“Monthly spending on salaries and pensions totaled TL 2,36 billion almost 80 percent of the budget or 20 percent of GDP annually, substantially higher than the GCE’s corresponding figure of around 14 percent of GDP and about 8,1 percent in the average EU country.” (p.12, Box 1)
Bu ifade, Kıbrıs Türk kamu sektörünün Avrupa ortalamasının çok üzerinde personel harcaması yaptığına vurgu yapmakta ve bu durumu bir YAPISAL YÜK olarak tanımlamaktadır.
Dünya Bankası, dolaylı biçimde bu yüksek oranı azaltmaya dönük politikaları teşvik etmektedir.
Önerilen Politika Seti Nedir !
Maaş Artışlarında Düşüş ve Kesinti Mesajı...
FEDERASYON KAMU EMEKÇİLERİNİN VE EMEKLİLERİNİN HAKLARINI YERLE BİR EDİYOR...
Dünya Bankası raporunda açıkça önerilen bazı kısa vadeli tedbirler şunlardır,
Kamu maaş politikalarının yalnızca enflasyona endeksli olmaktan çıkarılması, enflasyon düşüşlerinde de maaşlarda aşağı yönlü esneklik sağlanması (p.15).
OTOMAİK ÜCRET ARTIŞLARININ KALDIRILMASI !
Sosyal yardım sistemlerinin daha hedefli hale getirilmesi ve genel SÜBVANSYONLARIN AZALTILMASI !
RAPORUN DETAYINDA BİRAZDAN VERECEĞİM PASAJLA
“ÖRTÜLÜ ŞEKİLDE” TARIM VE HAYVANCILIĞA YAPTIĞI KATKILARIN SÜBVANSYONLARIN KESİLMESİNE DİKKAT ÇEKİLMİŞ.
Yapılan öneriler, maaşların sabit kalması değil, gerektiğinde azaltılması gerektiğini de içeren açık bir yapısal reform çağrısıdır.
Kamu kesimi maaşlarının büyümesi yalnızca mali bir mesele olarak değil, ekonomik rekabet gücünü düşüren ve özel sektörü sürekli baskılayan bir faktör olarak ele alınmaktadır.
Federasyon Senaryosunda Kamu Kesimi, Kurumsal İstikrar mı, KAMUDA YUMUŞAK TASFİYE Mİ !
Raporda Özel Sektör İçin Yeşil Hat Dışında ve Kamunun Küçülmesi Dışında Bir Seçenek Sunulmamaktadır. Detaya Bakalım,
Raporda “island-wide economic integration” kavramı sıklıkla kullanılmakta, Yeşil Hat Ticareti (Green Line Trade) ve işgücü hareketliliği teşvik edilmektedir.
Ancak bu entegrasyon vizyonunun kaçınılmaz sonucu olarak KKTC kamu kesiminin yeniden yapılandırılması gerektiği yönünde güçlü bir ima mevcuttur.
Nitekim şu tespit dikkat çekmiştir.
“The TCC administration should prioritize high-impact investments in education, R&D, and infrastructure, while phasing out untargeted, distortionary subsidies—especially in agriculture…” (p.15)
Bu, dolaylı olarak mevcut kamu istihdam politikalarının ve tarımsal desteklerin gözden geçirilmesini önermekte,
KAMUNUN YENİDEN YAPILANDIRILMASINI FEDERATİF UYUM İÇİN BİR ÖN KOŞUL OLMASI GEREKTİĞİ BELİRTİLMEKTEDİR..
Karşılaştırmalı Göstergelerle Küçültme Eğilimi
Gösterge KKTC GSYH GKRY GSYH AB GSYH
Kamu Personel Giderleri 20.0 14.0 8.1
Toplam Kamu Harcamaları 35.4 43.0 48.0
Sosyal Transfer Harcamaları 41.0 bütçe içi 30.0 28.0
KKTC’nin diğer göstergelerde düşük ama personel giderlerinde ANORMAL DERECEDE YÜKSEK bir yapıya sahip olduğunu ortaya koyulmaktadır.
Dünya Bankası raporunun önerisi, bu yüksek oranın Avrupa ortalamasına çekilmesi, yani personel harcamalarının en az %6–8 GSYH azaltılmasıdır.
BU RAPOR FEDERASYONDA TEKNİK TAVSİYE KILIĞINDA KAMUDA KURUMSAL TASFİYEDİR !
Dünya Bankasının Haziran 2025 tarihli raporu, ilk bakışta teknik ve tarafsız bir analiz gibi görünsede, önerdiği yapısal reformlarla KKTC kamu kesiminin küçültülmesini,
Maaş artışlarının durdurulmasını, hatta geriye çekilmesini içeren bir politika seti sunmaktadır.
Bu politikaların, ileride olası bir federasyon senaryosuna zemin hazırladığı ve Kıbrıs Türk kamu idaresinin fonksiyonlarının sınırlanmasını hedeflediği açıktır.
Raporda kullanılmayan ama ima edilen nihai sonuç şudur,
Bir federasyon kurulacaksa, Kıbrıs Türkü kendi kendini yönetemez hale getirilmelidir.
Kamu kesiminin küçülmesi yalnızca mali bir tercih değil, siyasi bir araç haline gelmiştir.