Güler misin ağlar mısın? Cinsinden bir paradoks hikâyesi.
Hikâye söyle;
Eşek, birbirine zıt yönde ama eşit mesafede olan saman ve su arasında hangisine gideceğinin kararını bir türlü veremez. Büyük ve lezzetli saman yığınlarına mı, yoksa kana kana içebileceği suya mı gitmelidir? Bu iki kritik tercih arasında kalan eşek, sonunda hiçbir karar veremeden hem açlıktan hem de susuzluktan ölür.
Aç bir eşek iki saman yığını arasında kaldığında hangisini tercih edecek. Mantık burada devreye girdiğinde kendine daha yakın olanı diyor.
Buridan’ın paradoksu ve sorusu da burada devreye giriyor: Aç ve susuz eşek, kendine eşit mesafedeki su ve saman arasında kalırsa ne yönde bir eğilim gösterir?
Sonuçta eşektir ne yapsa yeridir.
Kendisini hayatta tutacak iki alternatif sunulmuş ama eşek inadı nedeniyle ölümü tercih etmiştir. Anlayacağınız Buridan eşeğe iki alternatif vermesine rağmen eşek üçüncü ve zor olan alternatifi devreye sokmuştur.
Halk arasında bazı deyimler vardır tercihlerimizi yönlendirmek ya da tercihlerimiz arasında kaldığımız durumları ifade etmek için.
“İki arada bir dere de kaldım.” “ölümü gösterip sıtmaya razı etmek.” “en kötü karar kararsızlıktan iyidir.” Gibi sözler.
Yapmış olduğumuz tercihlerin neticesine göre savunma mekanizmamızın reaksiyonu olarak dilimizden dökülür.
Gelelim konumuza, burada tercih hakkı bize sunuldu ve tam tersi bir durum söz konusu açlıktan ölüyoruz dayanacak durumda değiliz ve bize en sevmediğimiz 2 yemek sunuldu açlıktan ölüyorsun mecbur tercih edeceksin sonunda tercihi yaptın.
Sonuç olarak bir tercih yaptık ama bu tercihi neye göre yaptık.
İki olası cevap vardır.
1. Yaptığımız tercihin özel bir nedeni yoktur.
2. Tercihimizin bir nedeni var ama bunun ne olduğunu bizde bilmiyoruz.
İşte burada da devreye YETERLİ NEDEN İLKESİ devreye giriyor.
Nedir bu YETERLİ NEDEN İLKESİ bir şeyin var olabilmesi için yeterli sebebin olması gerektiğini öne süren mantık ilkesidir.
Bundan dolayıdır ki; “Hiçbir şey sebepsiz değildir.” “Yeterli bir sebep/neden olmadan hiçbir şey olmaz” her şeyin, bir eylemin hangi gerekçeyle veya hangi sebeple yapıldığını bildirir sebep-sonuç ilişkisi.
Tüm bu yukarıda anlatılan hikaye ve mantık silsilesinin bizi nereye getirdiğini görmek için tercihlerimizi doğru zemine oturtmadığımız sürece yaşadıklarımıza ve yaşayacaklarımıza katlanmak ve sonucuna razı olmak zorundayız.
Tercih etme hakkımız varken ve o tercihlerimizi doğru şekilde kullanmadığımız sürece Buridan’ın eşeği paradoksu bizler içinde çok uzak gözükmüyor.
Laplace Şeytanı Teorisinde Pierre-Simon Laplace diyor ki;
“Evrenin şimdiki halini, geçmişin sonucu ve geleceğin nedeni olarak ele alabiliriz.”
Bu sebepten yaşadığımız bu kötü günler geçmişte yarattığımız kötü yönetimlerden ama geleceğimiz bugün karar vereceğimiz iyi nedenlerden dolayıdır.
