İlişkilerde bazen bir adım ileri gitmek isteriz ama aynı anda geri çekiliriz.

Bir yanımız anlaşılmak, sevilmek, yakın olmak ister; diğer yanımız ise fazla yakınlıktan çekinip mesafe koyar. Bu çelişki aslında kişisel bir zayıflık değil, psikolojide uzun süredir araştırılan bir olgudur: Bağlanma Kuramı.

Bağlanma kuramı, çocukluk döneminde bakım verenle kurulan ilişkinin, yetişkinlikte duygusal bağ kurma biçimimizi belirlediğini söyler. Bu erken deneyimler, “yakınlık güvenlidir” ya da “yakınlık tehditkârdır” gibi temel inançlar oluşturur. Yetişkinlikte bu inançlar, partnerimize nasıl yaklaşacağımızı, nasıl geri çekileceğimizi ve duygusal olarak ne kadar güven hissedeceğimizi etkiler.

Bu kuram üç temel bağlanma stilinden bahseder: güvenli, kaygılı ve kaçıngan.

• Güvenli bağlanan bireyler hem yakınlıktan çekinmez hem bağımsızlıktan mutludur.

• Kaygılı bağlananlar, sevilmeme ya da terk edilme kaygısıyla partnerlerine sıkıca tutunabilir.

• Kaçıngan bağlananlarsa duygusal yakınlığı sınırlayıp kendilerini korumaya alırlar.

Bu iki güvensiz stil bir araya geldiğinde ilişkide döngü başlar: kaygılı partner yakınlaşır, kaçınmacı partner uzaklaşır. Uzaklaşma, kaygılı tarafın terk edilme korkusunu tetikler ve bu da yakınlaşma çabasını artırır. Sonuçta ilişki, bir tarafın sürekli “daha fazla yakınlık”, diğerinin ise “biraz nefes alanı” istediği bir çekişmeye dönüşür.

Bilimsel olarak, bu dinamik yakınlık ve özerklik sistemleri arasındaki dengesizlik olarak açıklanır. Aslında her birey hem bağ kurma hem de bağımsızlık ihtiyacına sahiptir. Bu iki sistemin uyumlu çalışması, güvenli bağlanmanın temelidir.

Dolayısıyla “yakınlaşmak isterken uzaklaşmak” yalnızca ilişki içinde yaşanan bir karmaşa değildir; geçmişten bugüne taşınan bir duygusal düzenleme biçimidir. Bu döngüyü kırmak, bağlanma stilimizi fark etmek, duygusal regülasyon becerilerini geliştirmek ve güvenli ilişkisel deneyimler oluşturmakla mümkündür.

İlişkilerdeki denge, hem kalbini açabilmeyle hem de nefes alanını koruyabilmeyle gelişir. Böylelikle hem güven hem doyum yaşanmaya başlar.

Kaynak

Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. Basic Books.

Hazan, C., & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511–524.

Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2016). Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change (2nd ed.). Guilford Press.

Fraley, R. C., & Shaver, P. R. (2000). Adult romantic attachment: Theoretical developments, emerging controversies, and unanswered questions. Review of General Psychology, 4(2), 132–154.

Overall, N. C., & Lemay, E. P. (2022). Attachment and relationship maintenance: Balancing closeness and autonomy in daily interactions. Current Opinion in Psychology, 43, 258–263.